امید اصغری مدیر موسسه پژوهشی یونیدرو (موسسه مشترک ایمیدرو و دانشگاه تهران) در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار اقتصادآنلاین با مروری تاریخی به بررسی موضوع تحقیق و توسعه پرداخت و گفت: بررسی‌های تاریخی بشر طی 500سال اخیر مشخص کرده که چرخه‌ای تحت عنوان تحقیقات وجود دارد که نتیجه آن باعث ایجاد قدرت در هر نظام و مجموعه‌ای می‌شود و می‌تواند منابع بیشتری را در پی داشته باشد.
وی ادامه داد: تحولات برجسته 500 سال اخیر جهان به نوعی متاثر از فرآیند تحقیق و توسعه بوده است و تحقیق همیشه ابزاری برای شرکت‌ها و امپراطوری‌ها بوده تا بتواند منابع بیشتری را برای خود فراهم کنند. طبیعتا برای عملکرد مفید این چرخه، نیاز است منابع لازم برای آن فراهم شود. از لحاظ تاریخی که نگاه کنیم، نهادهای سیاسی و اقتصادی به خاطر داشتن منابع بیشتر، موتور محرک تحقیقات علمی را فراهم می‌کردند و با سرعت بیشتری این چرخه به گردش در می‌آمد.
مدیر موسسه پژوهشی یونیدرو افزود: هر کشوری که نگاهش به تحقیق برای ایجاد فرصت و منابع است، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این بحث را انجام داده است. چرا که تحقیقات باعث ایجاد قدرت و منابع بیشتری خواهد شد. به نظر من اساس تحولات طی این 500 سال، یک انقلاب علمی بود اما این انقلاب در کشف دانش نبود بلکه انقلاب در شناخت نادانی بود. به عبارت دیگر امپراطوری‌ها و شرکت‌های بزرگ متوجه شدند خیلی چیزها را نمی‌دانند و در نادانی‌شان انقلاب ایجاد شد.
امید اصغری در ادامه نگاه تاریخی به موضوع R&D ، بیان کرد: تا زمانیکه قیمت یک محصول، فلز و یا نفت بالا باشد، نداشتن دانش نسبت به موضوع معلوم نمی‌شود و حاشیه سود موجود، نقایص ناشی از مدیریت، دانش، تکنولوژی و بهره‌وری را می‌پوشاند و احساس نیاز برای ایجاد تحول و انجام تحقیقات حس نمی‌شود.
وی تصریح کرد: در دنیا نیز اثبات شده که در دوران رکود قیمت فلزات یا به طور کل محصولات کاهش پیدا می‌کند، شرکت‌های مطرح و ماندگار هزینه‌های بیشتری صرف تحقیق و توسعه می‌کنند تا بتوانند از شرایط سخت عبور و کالای خود را با هزینه تمام شده پایین‌تری در بازار رقابتی عرضه کنند.
*12درصد GDP دنیا متعلق به بخش معدن است
اصغری با اشاره به اهمیت بالای معدن و صنایع معدنی در دنیا، گفت: حدود 12 درصد GDP دنیا به بخش معدن اختصاص یافته است بالطبع موضوع تحقیق و توسعه در این جایگاه پر ارزش، می‌تواند ارزش افزوده بالایی را برای این بخش ایجاد کند. وی اضافه کرد: متاسفانه نگاه آینده نگر و کلان نسبت به تحقیق و توسعه هنوز کم رنگ است و مدیران نمی‌دانند که ارزش اساسی را تحقیق و توسعه ایجاد می‌کند نه صرف خود کامودیتی و منبع درون زمین.
وی اضافه کرد: تمامی شرکت‌های پیشرو معدنی در دنیا ارزش را به دانش می‌دهند و دانش است که به منبع درون زمین ارزش می‌بخشد. اگر تحولی در حوزه فرآوری اتفاق نیافتد قطعا بسیاری از فلزات در پوسته زمین فاقد ارزش اقتصادی می‌باشند. به نظر من نگاه مدیران با توجه به محدودیت‌های موجود باید به این سمت بیش از پیش معظوف شود که می‌تواند منشا تحولات اساسی در ایجاد ارزش افزوده بالا در بخش معدن و صنایع معدنی باشد.
*ژئومتالورژی، NPV معدن را 30 درصد افزایش می‌دهد
مدیر یونیدرو به وجود دانشی که طی 15 سال اخیر تحت عنوان ژئومتالورژی در دنیا شناخته شده است، گفت: این دانش دیتاهای اکتشاف و زمین شناسی موجود را طی یک سری روابط به متغیرهای فرآوری تبدیل می‌کند. به عبارت دیگر دانش زمین شناسی و اکتشاف را با فرآیند مدلسازی به متغیرهای فرآوری تبدیل می‌کند یعنی با دیتاهای اکتشافی، می‌توانیم رفتار فرآوری ماده معدنی را پیش از استخراج پیش بینی کنیم.
اصغری اذعان داشت: این دانش مبنای تحولات عظیم در دنیا شده است به نحوی که باعث افزایش ارزش ذخایر یا منابع (Resource ) می‌شود. یعنی محتوای داخل زمین تغییری نکرده اما دانش موجود، ارزش آن ذخایر را ارتقا داده است. به عبارت دیگر این دانش جلوی هزینه‌های اضافه را گرفته است و مدیریت کردن Resource می‌تواند ضمن کاهش ریسک نوسانات راندمان کارخانه، منجر به افزایش NPV یک معدن شود. بخشی از یافته‌های اخیر پژوهش دوره دکترای یکی از دانشجویان کشور در یکی از معادن سنگ آهن کشور نشان داده است که با القای یک نگاه ژئومتالورژی، NPV یک کانسار می‌تواند تا 30 درصد افزایش داشته باشد که صرفا این مهم بر مبنای تحقیق و توسعه اتفاق می‌افتد حتی بدون ایجاد تغییری در تکنولوژی، ماشین‌آلات و یا اضافه شدن به منابع که باعث می‌شود 30 درصد به NPV معدنکاری با توجه به حجم مالی بسیار زیاد معدن اضافه شود. لازم به ذکر است که افزایش 30درصدی در یک کانسار تحول شگرفی است.
* ضعف در R&D، ناشی از عدم ثبات در مدیریت شرکت‌های معدنی
مدیر موسسه پژوهشی ایمیدرو افزود: اگر نگاه‌های مدیران از منابع موجود داخل زمین به سمت منابع فکری روی زمین پیش رود و از دانش متخصصان و امکانات پژوهشی استفاده شود، بدون شک آینده معدنکاری در دنیا می‌تواند پر رنگ‌تر از آنچه که هست، باشد مخصوصا در ایران با شکوفایی خاصی پیش رود، که این موضوع برمی‌گردد به نگاه و اهمیتی که مدیران به تحقیق و توسعه می‌دهند.
وی ادامه داد: نداشتن نگاه مدیریتی به تحقیق و توسعه و ضعف موجود در این حوزه بعضاً مربوط به عدم ثبات جایگاه مدیریتی است، برای همین مدیران نگاهشان در دوره فعالیت صرفا به تولید و افزایش یا حفظ آن است. این نگاه می‌تواند برای معدن خطرناک باشد چراکه هیچ آینده‌نگری برای معدن و صنایع معدنی به همراه ندارد. لذا تا زمانیکه به اهمیت R&D پی برده نشود و تمام تمرکز بر تولید باشد، خطرهای زیادی این بخش را تهدید و معدنکاری در ایران را در آینده نه چندان دور با اختلال مواجه می‌کند.
این پژوهشگر معدن بیان داشت: سهم قابل توجه استفاده از تحقیق و توسعه در بخش معدن به امر اکتشاف برمی‌گردد. لذا با محدود نگاه کردن به منابع فعلی و عدم استفاده از دانش و تکنولوژی‌های جدید در اکتشاف و نرفتن به سمت اکتشافات در عمق، روند معدنکاری در ایران دچار اخلال می‌شود. شاید با ادامه روند فعلی بتوان یک الی دوسال دیگر تولید را حفظ یا افزایش داد اما قطعا در بلند مدت و 10 سال آینده با کمبود منابع مواجه خواهیم شد. پس نیاز به تحقیق و توسعه در بخش معدن یک گلوگاه اساسی است.
وی افزود: تعداد زیادی کارخانه گندله سازی و فولاد در کشور وجود دارد و اگر منابع آهن این کارخانه‌ها طی سال‌های آینده تامین نشود با چالش بزرگی مواجه خواهند شد. اگر امروز به سمت اکتشاف ذخایر پنهان بر مبنای تحقیق و توسعه نظام‌مند نرویم در آینده هیچ تضمینی برای تامین منابع وجود نخواهد داشت.
اصغری اظهار کرد: تحقیق و توسعه محدود به تجهیزات نیست بلکه باید از نظرات پژوهشگران و صاحبنظران در حوزه معدن و نیز هر تیپ کانسار، با نگاه نوآورانه از تکنولوژی‌ها استفاده کرد تا بتوان به اهداف بلندمدت رسید. لذا این یک فرآیند زمان‌بر بوده و مدیران امروز باید به فکر اکتشافات در عمق برای آینده و تامین خوراک کارخانه‌ها باشند.
* همکاری صنعت و دانشگاه باید در قالب موسسات تخصصی و پژوهشی باشد
امید اصغری با اشاره به فعالیت‌های ایمیدرو برای اکتشاف در عمق برپایه تحقیق و توسعه گفت: سازمان و مدیریت اکتشاف آن تلاش‌های زیادی در این مورد کرده‌اند و آنچه که تا به امروز حاصل شده برای اکتشافات سطحی مناسب بوده است اما طبیعتا برای اکتشافات در عمق باید نگاه تغییر کند، و مدیران اکتشافی با تاکید و سرمایه‌گذاری بالا تکنولوژی‌ها و دانش فنی برای ورود به عمق را در محدوده‌ها و پهنه‌هایی که برای اکتشاف واگذار شده، به کار بگیرند. این تحول یک راه پیشنهادی نیست، بلکه تنها راه برای تضمین منابع معدنی و زنده نگاه داشتن معدنکاری در آینده نه چندان دور است.
مدیر موسسه یونیدرو با اشاره به تفاهم‌نامه‌های شرکت‌ها با دانشگاه‌ها، گفت: این تفاهم‌نامه‌ها در راستای مسوولیت اجتماعی، تکلیفی است که بر عهده شرکت‌ها گذاشته شده که طی یکسال بخشی از اعتبارشان را برای تحقیق و توسعه بپردازند. به نظر من این ظاهر قضیه است که می‌بایستی انجام شود و شرکت‌ها نیز تلاش خود را می‌کنند منتهی نکته‌ای که وجود دارد گاها این تفاهم‌نامه‌ها به خاطر عدم ثبات در مدیریت مجموعه‌ها و با اندک تغییر در ساختار مدیریتی از دستور کار خارج و موارد دیگر جایگزین آن‌ها می‌شود. لذا تا مادامی‌که برنامه بلندمدت و در راستای این پلن، طرح‌های پژوهشی هدفمند با تعامل واحد صنعتی و پژوهشگران تعریف نشود، نتیجه مطلوبی از این تفاهم‌نامه‌ها بیرون نخواهد آمد.
وی ادامه داد: به نظر من بهتر است همکاری بین صنعت و دانشگاه در قالب موسسات تخصصی که در جنب دانشگاه تعریف شده‌اند، برقرار شود. موسسات تخصصی ثبات و بودجه‌های بیشتری دارند و می‌تواند در مدیریت این فرآیند نقش پررنگتری داشته باشند. از موسسات تخصصی و پژوهشی می‌توان به یونیدرو اشاره کرد. این موسسه سال 95 بین دانشگاه تهران و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) تاسیس شد. قرار بر این بود که این مرکز بازوی علمی ایمیدرو و شرکت‌های تحت مدیریت آن برای رفع نیازهای پژوهشی باشد.
اصغری مطرح کرد: به دلیل اینکه این موسسه درون دانشگاه تهران قرار دارد بالطبع راحت‌تر می‌تواند از امکانات پژوهشی، آزمایشگاه‌های متعدد، دپارتمان‌های تخصصی و اساتید دانشگاه که در حال کار و پژوهش هستند، استفاده کند و نیازهای پیچیده مورد نظر صنعت که تعامل چندین تخصص را طلب می‌کند، برطرف کند.
وی عنوان کرد: اعتقادم بر این است که موسسسات تخصصی می‌بایست در ابتدا تیم‌هایی از اساتید برجسته را برای شناسایی نیازهای واحدهای معدن و صنایع معدنی به معادن و کارخانه‌ها اعزام کنند که عارضه‌یابی کرده و شناخت جامعی از نیارها ، ایراداتی که درحین فرایند رخ می‌دهد و آنچه که باعث کاهش راندمان می‌شود را شناسایی و نهایتا بتوانند راهکارهای پژوهشی برای آن ارائه کنند. لذا این موسسات به دلیل چابکی بیشتر و امکاناتی که در اختیار دارند بهتر می‌توانند این فرآیندها را مدیریت کنند.
*ترندهای معدنی، هزینه‌های معدنکاری را کاهش می‌دهد
مدیر یونیدرو تاکید کرد: باید نگاه‌ها از مسایل جاری به آینده معدنکاری و روندهایی که در بخش معدن در دنیا درحال شناسایی است، سوق پیدا کند. شرکت‌های بزرگ معدنی مانندBHP ، VALE ، Anglo بر حسب نیازهایشان به این سمت حرکت کرده اند.
وی به ترندهایی که در دنیا در حال اتفاق افتادن است اشاره داشت و گفت: شناخت این ترندها می‌تواند برای R&D صنایع و معادن داخل مناسب باشد. این ترندها عبارتند از؛ مدلسازی سه بعدی و تلفیق دیتاها، این مدل یکی از اولویت‌های شرکت‌های معدنی برای آینده معدنکاری و کاهش ریسک در عرصه‌های مختلف معدن است.
ترند بعدی که خیلی به آن پرداخته شده و در حال سرمایه‌گذاری هستند، اتوماسیون تلفیقی است. به عبارت ساده‌تر یعنی ترابری بدون راننده که در آن از تراک‌هایی استفاده می‌شود که بدون راننده بوده و توسط یک پایشگر در واحد مرکزی کنترل می‌شود. شرکت BHP سال 2017 بر روی این مورد سرمایه‌گذاری کرد و سال بعد از آن، 20 درصد افزایش راندمان عملیاتی را به عنوان بازخورد شاهد بود. این مورد نهایتا منجر به درآمد بیشتر یا کاهش هزینه‌ها می‌شود.
ترند بعدی که اهمیت بالایی دارد استفاده از پهپادها در اکتشاف و استخراج است که زمان و هزینه‌های کارگری در اکتشاف را کاهش می‌دهد و می‌تواند در مدیریت دارایی‌های یک شرکت نیز استفاده شود.
بحث بعدی، هوش مصنوعی یا Artificial Intelligence است که به اختصار AI معرفی می‌شود و اهمیت بسیار زیادی در اکتشافات دارد. شرکت‌های مختلفی از جمله A.I. Exploration در حوزه تلفیق اطلاعات با استفاه از هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند و نتایج بسیار جذابی را در اکتشافات گرفته است. الگوبرداری از این فعالیت‌ها و عملکردها می‌تواند آینده معدنکاری را درخشان‌تر کند. مورد دیگر اینترنت اشیا (Internet of Things) است که سوژه اصلی ترندهای آینده معدنی است .
مدیر مرکز پژوهشی یونیدرو گفت: بحث جالب دیگر تحت عنوان CLOUDاست که شرکت انگلو آمریکن در سال 2018 برای 10هزار نفر از پرسنل خود اطلاعات را بر روی این سامانه قرار داد تا آن‌ها از هرجایی بتوانند به اطلاعات دسترسی پیدا کنند و در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های دیگر در دنیا از این سامانه برای مدیریت پروژه‌ها استفاده می‌کنند که ارزش افزوده بالایی به همراه دارد.
موضوع دیگر بحث Virtual Reality یا (VR) است که یکی از دانشگاه‌های مطرح استرالیا با همکاری Australian Institute of Mining and Metallurgy برای آموزش مجازی زمین شناسی و نیز ارتقای سیستم HSE استفاده می‌شود. اکتشافات واستخراج‌های عمیق از ترندهای دیگر معدنکاری است و با توجه به اینکه منابع در سطح، در حال تمام شدن است لذا آینده معدنکاری به سمت اکتشافات در عمق می‌رود. همه این‌ها تحولاتی است که در حال اتفاق افتادن است و شرکت‌های بزرگ معدنی تلاش زیای در این راستا می‌کنند.
وی در پایان گفت: تمام این ترندها می‌تواند الگوهایی برای مدیران معدنی کشور باشد که دیدشان به تحقیق و توسعه جلب شود و با یک حرکت مستمر از ظرفیت جامعه دانشگاهی و پژوهشگران در این زمینه نهایت استفاده را کنند.
